80% van trauma veroorzaakt door eigen ouders!
Ter voorbereiding op het congres over trauma waar ik afgelopen maandag heen ging las in een publicatie van een onderzoek de titel van deze blog:
“de meeste trauma’s beginnen thuis; het grotendeel van de mensen (ongeveer 80%) verantwoordelijk voor de mishandeling van kinderen zijn de eigen ouders.”*
Ik schrok van deze zin.
Hoe kan het zijn, dat als we als ouders met zoveel liefde voor onze kinderen zorgen er dan nog zo'n grote groep is waar het blijvende gevolgen heeft?
Wat is trauma?
Bij trauma denken we vaak aan mishandeling, geweld en seksueel misbruik. Maar het is veel meer omvattender.
Een trauma kan het gevolg zijn van een gebeurtenis die duidelijk uitzonderlijk is te noemen, zoals geweld, verwaarlozing of mishandeling, maar een trauma kan ook ontstaan als gevolg van een alledaagse ‘normale’ gebeurtenis. In feite kunnen gewone dingen als een ongelukje, een val, een medische ingreep of een echtscheiding ertoe leiden dat kinderen zich terugtrekken, hun zelfvertrouwen verliezen of angsten of fobieën ontwikkelen.
Gevoeligheid voor trauma’s verschilt van kind tot kind, naargelang van een scala aan factoren. Met name leeftijd, de kwaliteit van de vroege binding met verzorgers, andere trauma’s in zijn leven en erfelijke aanleg. Hoe jonger een kind, hoe waarschijnlijker het overweldigd wordt.
Lastig gedrag
In veel gevallen wordt trauma bij kinderen niet eens als dusdanig herkend. Wat we aan de buitenkant zien is lastig gedrag. Bijvoorbeeld kinderen die zich niet kunnen concentreren, die veel boos zijn, zich terugtrekken, die vaak ruzie hebben, niet willen luisteren, alle oorzaken buiten zichzelf leggen, niet in staat zijn naar hun eigen aandeel te kijken, plotselinge woede-aanvallen, rusteloosheid en aandachtsgebrek. Zie je het al aankomen?
Wanneer je met deze symptomen je kind aanmeldt bij de GGZ is de kans zeer groot dat er een diagnose uit voortkomt in de richting van ADHD, ADD, ASS, etc. En dat is niet vreemd. De symptomen komen veel overeen, maar nog belangrijker: trauma heeft nauwelijks een plek binnen de DSM. Het handboek dat gebruikt wordt voor diagnostiek. Het lastige is dan ook meteen dat de behandeling niet afgestemd wordt op wat er daadwerkelijk aan de hand is.
De tips en adviezen die er komen zullen (tijdelijk) best een deel van het gedrag doen afnemen, omdat ook een kind met trauma gebaat is bij structuur, regelmaat, voorspelbaarheid, maar de oorzaak wordt er niet mee aangepakt. Dat heeft met het volgende te maken:
Het trauma woont in je lijf
Algemeen wordt aangenomen dat de ernst van traumatische symptomen gelijkstaat aan de ernst van de gebeurtenis. De omvang van de stressor is een belangrijke factor, echter niet bepalend voor het trauma. De weerbaarheid van het kind is hier de belangrijkste factor.
Het trauma huist niet in de gebeurtenis zelf, maar in het effect ervan op het zenuwstelsel. Hierdoor zien we vaak dat kinderen ook last hebben van lichamelijke klachten of terugvallen in gedrag wat past bij de leeftijd van een jonger kind.
Het gaat wat ver om in dit blog helemaal uit te wijden over hoe trauma effect heeft op je lichaam, brein en geest, al heb ik daar heel veel over te vertellen. Het belangrijkste is, wanneer er niets mee gebeurt het trauma in het lichaam aanwezig zal blijven en we ermee opgroeien.
Voorzie jij nog in huisvesting?
Hier kom ik weer terug bij waar ik het blog mee begon. Die 80% waar ik echt wel even stil van viel, welke ook weer heel goed te verklaren is.
Als trauma zo ongezien, ongehoord, onverwerkt blijft en nog steeds in ons lichaam huist dan nemen we het mee in wie we zijn als volwassene en uiteindelijk als ouder. Dit laatste is ook vaak het moment dat oude trauma’s weer opspelen. Niet persé door herbelevingen of angsten, maar door het gedrag van onze kinderen wat ons (onbewust) herinnert aan pijnlijke, overweldigende gebeurtenissen of de gedachten, gevoelens, triggeren die daar mee samenhangen.
Kinderen zijn nou eenmaal ontzettend gevoelig voor de signalen die wij onbewust en vaak onbedoeld uitzenden. Ze hebben een enorme impact op hoe zij ons als ouders, als mens ervaren. Zo uitten we soms ons eigen verdriet of onze eigen angst die niet meer past bij de huidige situatie, maar nog in ons lijf zit vanuit vroegere gebeurtenissen. Hierop stemmen zij af. Dit werkt weer door in hoe zij over zichzelf denken en hoe ze zich voelen. En zorgt mogelijk stress.
Vicieuze cirkel
Stress die we onze kinderen helemaal niet willen geven. Maar ook stress die er weer voor zorgt dat ze zich niet kunnen richten op bijvoorbeeld school, het aangaan en onderhouden van contacten met leeftijdsgenootjes, kunnen ontspannen, etc. Met andere woorden, stress die zorgt voor lastig gedrag.
De cirkel doorbreken
Omdat je je kunt voorstellen dat veel kinderen trauma onbedoeld overkomt. Dat het ook jou overkomen is? Alleen al omdat bijvoorbeeld jouw ouders er ook niet echt voor je konden zijn…
Stel je zelf maar eens de vraag: “Toen je opgroeide, bij wie voelde jij je toen volkomen veilig?”
Ik ben er in de afgelopen maanden, wanneer ik die vraag aan ouders stelde van geschrokken hoeveel mensen daar op antwoordde met: “bij niemand.” Waar ik er zelf net zo goed een van ben.
Om jouw kind later niet die vraag op deze manier te hoeven laten beantwoorden kan het zinvol zijn om eens te kijken of er jou nog wat in de weg zit. Of jouw lichaam je niet al lange tijd probeert te vertellen dat er nog ergens pijn of verdriet zit.
Ik weet dat dit aangaan, hoe spannend ik het ook vond, mij een leuker mens heeft gemaakt. Voor mezelf, maar daarmee ook voor mijn omgeving.
De manier waarop ik nu werk met trauma gaat niet over opgraven van alle gebeurtenissen, maar over waar jij in het hier en nu tegenaan loopt. Wat staat je in de weg, waar heb je last van en hoe kunnen we er samen voor zorgen dat je daar morgen minder last van hebt?!
Wat probeert jouw kind je te vertellen?
Laten we samen kijken naar de boodschap, de behoefte onder dat lastige gedrag om het leven voor hem of haar en uiteindelijk zeker ook voor jou een beetje makkelijker te maken. Het versterkt jullie onderlinge band en je geeft je zoon of dochter er een cadeau mee voor het leven.
Heb je vragen? Wil je er meer over weten? Persoonlijk of naar aanleiding van dit blog? Neem gerust contact met me op. Geen enkele vraag is raar of vreemd, dus vind alsjeblieft de moed om hem te stellen.
Linda Riemsdijk.
* Developmental Trauma Disorder, Psychiatric annals 35:5 | may 2005 Het gaat in dit onderzoek om kinderen in Amerika.
